Wat is Tijd?
Wat is tijd?
Zo rondom de jaarwisseling ontstaat er altijd zo’n moment van bezinning. Bezinning in de zin dat je bedenkt dat er weer een jaar is versterken en de gedachte van een nieuw jaar in het verschiet. Op dat soort momenten komen er bij mij echter altijd de nodige wezensvragen op. Zoals: wat is tijd eigenlijk? En dat leek mij weer een mooi thema voor een overdenking in Vedanta Vani.
Definitie van tijd
Tijd is sinds mensenheugenis een belangrijk studieonderwerp geweest in religie, filosofie en wetenschap. Maar het definiëren op een manier die van toepassing is op alle velden zonder cirkeldefiniëring, is wetenschappers tot op heden niet gelukt. Toch wordt tijd ‘gewoon’ gebruikt om andere grootheden te definiëren, zoals snelheid, en resulteert het definiëren van tijd in termen van dergelijke grootheden in cirkelvormigheid van de definitie. Een bijzonderheid is ook dat tijd één van de zeven fundamentele fysieke grootheden is in zowel het internationale systeem van eenheden en hoeveelheden (Système International – SI).
Een praktische definitie van tijd, waarbij men zegt dat het observeren van een bepaald aantal herhalingen van een of een andere standaard cyclische gebeurtenis (zoals de schijnbare beweging van de zon langs de hemel, de fasen van de maan of de zwaai van een vrij bewegende slinger) een standaardeenheid vormt (zoals een jaar, een maand of de seconde) is zeer nuttig in de uitvoering van zowel geavanceerde experimenten als dagelijkse zaken van het leven. De praktische definitie laat echter de vraag buiten beschouwing of er ‘iets’ is dat tijd wordt genoemd dat stroomt en dat kan worden gemeten.
Zelfs de seconde is lastig te definiëren, met name omdat de getijdenwrijving de rotatiesnelheid van de aarde vertraagt en daarmee is de seconde op aarde een ‘elastisch’ fenomeen. In het SI is de basiseenheid voor tijd gedefineerd als de SI-seconde. Het SI definieert ook grotere tijdseenheden die gelijk zijn aan vaste gehele veelvouden van één seconde, zoals de minuut, het uur en de dag. Deze maken echter geen deel uit van de SI, maar kunnen naast de SI worden gebruikt. Andere tijdseenheden zoals de maand en het jaar zijn niet gelijk aan vaste veelvouden van 1 seconde en vertonen in plaats daarvan significante variaties in duur. De officiële SI-definitie van de seconde is als volgt: De seconde is de duur van 9.192.631.770 periodes van de straling die overeenkomt met de overgang tussen de twee hyperfijne niveaus van de grondtoestand van het cesium 133-atoom bij een temperatuur van 0 K. Deze aanduiding wordt wel atoomtijd genoemd. (Echter atoomklokken meten niet de nucleaire vervalsnelheden, wat een veel voorkomende misvatting is, maar meten een bepaalde natuurlijke trillingsfrequentie).
Tijd an sich is dus geen objectieve onafhankelijke zelfstandige grootheid ofwel geen fundamentele eigenschap van het universum. In een ‘leeg’ universum bestaat ‘tijd’ niet. Wij meten tijd altijd met een vergelijking met andere cyclische processen. Door causaliteit ontstaat volgorde en daarmee afstand en tijd (en entropie).
Time is what prevents everything from happening at one.
(Albert Einstein)
Kalendertijd
Ondanks dat tijd an zich niet bestaat riep het verschijnsel van volgorde behoefte op dit hanteer baar te maken. Een middeel daarvoor werd gevonden in de kalender. De eerste kalenders die verschenen waren voornamelijk maankalenders, met jaren van ofwel 12 of 13 maanmaanden (ofwel 354 of 384 dagen). Luni-Solaire (maan-zon) kalenders hebben een dertiende maand toegevoegd aan enkele jaren om het verschil te compenseren tussen een volledig jaar (nu bekend als ongeveer 365,24 dagen) en een jaar van slechts twaalf maanmaanden. Andere vroege vormen van kalenders ontstonden in Meso-Amerika, met name in de oude Maya-beschaving. Deze kalenders hadden een religieus doel en waren gebaseerd op astronomische verschijnselen, met 18 maanden in een jaar en 20 dagen in een maand, plus vijf ingevoegde dagen aan het einde van het jaar.
De hervormingen van Julius Caesar in 45 voor Christus introduceerde in de Romeinse wereld de zonnekalender. Deze Juliaanse kalender was echter gebrekkig omdat deze nog steeds een verschil kende met de astronomische zonnewende en equinoxen (ongeveer 11 minuten per jaar). Paus Gregorius XIII introduceerde daarvoor een correctie in 1582. Deze Gregoriaanse kalender werd slechts langzaam overgenomen door verschillende landen over een periode van eeuwen, maar het is nu veruit de meest gebruikte kalender over de hele wereld.
De aldus ontstane kalender gaf vervolgens mentale houvast in een wereld waarin het verschijnsel van causaliteit tijdsvolgorde creëerde.
Lineaire versus cyclische modellen
Een interessant verschijnsel in dit verband is dat verschillende culturen tijd verschillend benaderen: lineair of cyclisch. Het islamitische en joods-christelijke wereldbeeld is bijvoorbeeld gebaseerd op een lineair tijdsverloop. Beginnend bij de schepping van het universum door God en eindigend in ‘het einde der tijden’.Diverse andere oude culturen (zoals Incas, Mayas, Hopi, Q’ero’s, Babyloniërs, de oude Grieken, Hindoeïsme, Boeddhisme, Jaïnisme) hanteren daarentegen een cyclisch model, het ‘wiel van de tijd’. Deze culturen beschouwen de tijd als zich herhalende tijdperken gedurende de levensduur van het universum. De Veda’s beschrijven bijvoorbeeld een kosmologie, waarin het universum een zich herhalende cyclus doormaakt van creatie, vernietiging en wedergeboorte, waarbij elke cyclus 4.320 miljoen jaar duurt.
Alles overziend
Naast de onduidelijkheid over de essentie van wat tijd is, zien we dus ook dat er geen eenduidig beeld bestaat van het verloop van tijd. Volgens Kabalisten is tijd dan ook een paradox en een illusie. Zowel de toekomst als het verleden worden erkend als gecombineerd en gelijktijdig aanwezig…….. Ik ben dan ook benieuwd wat jou idee van tijd is.
Good vibes!
Corné van Nijhuis
Dhr Corné van Nijhuis is de Bijdragende Redacteur van deze sectie.
Dit deel is het filosofische deel. Het thema zelf is moeilijk. We vragen u om deel te nemen en uw mening te geven in het commentaargedeelte.
[contact-form to=”vedantavanimag@gmail.com” subject=”Comments”][contact-field label=”Name” type=”name” required=”1″][contact-field label=”Email” type=”email” required=”1″][contact-field label=”Message” type=”textarea”][/contact-form]