Gelijkmoedigheid
Corné van Nijhuis
oms zijn er van die momenten waarop je even stil staat bij jezelf en je je afvraagt of je ‘goed bezig bent’: goed voor jezelf, goed voor anderen en goed voor de wereld. Zo worden we in de media voortdurend geconfronteerd met het leed van medemensen die als gevolg van oorlog, onderdrukking of andere nare omstandigheden hun land verlaten, met de hoop elders een voor hen leefbaar bestaan op te bouwen. Tegelijk zien we weerstand die op vele plekken bestaat om deze mensen op te vangen. Ik moet dan vaak denken aan Patañjali, auteur van de Yoga Sûtras, zegt (sûtra 1,33):
De geest wordt gezuiverd door vriendelijkheid, mededogen,
blijdschap en gelijkmoedigheid aan te kweken.
Dit zijn de vier ego-overstijgende gemoedstoestanden die ons leven kunnen verheffen en nobel maken (Brahmavihāra’s of nobele verblijfplaatsen). De vier verheven toestanden van de geest zijn dus volgens Patanjali:
- Vriendelijkheid (maitrî ): liefde geven aan iedereen; de hoop dat het ieder wezen goed gaat
- Mededogen (karunâ): compassie tonen en de hoop dat het lijden van alle wezens wordt verminderd
- Blijdschap (muditâ): de altruïstische vreugde in de eigen daden en betreffende acties van anderen
- Gelijkmoedigheid (upekshâ): het vermogen om door alle dingen heen en ondanks de schijn van het tegendeel, een alles omvattende eenheid te zien.
En vanuit dit perspectief besef ik mij dat ook mijn eigen houding van gelijkmoedigheid toch ook best wel eens onder druk staat. 
Upeksha (upa + iksh) betekent direct vertaald vanuit het Pali: ‘boven de dingen uitkijken’ of ‘het bewaren van over-zicht’. Een goed betekenisvolle synoniem daarvoor is gelijkmoedigheid (Engels: equanimity). Een begrip dat in het westen helaas een enigszins negatieve connotatie kent, waarbij dit wordt geassocieerd met een soort koele neutraliteit. Dit in tegenstelling tot de oosterse connotatie waar het karakter heeft van belangeloosheid en van een begripvolle onpartijdigheid. Het is niet iets kils, maar juist een open, onbevangen, ruimhartige houding die vrij is van oordeel. Ze bekijkt het geliefde en het ongeliefde, gezondheid en ziekte, voorspoed en tegenspoed, faam en blaam, het heilzame en het onheilzame in levende wezens en situaties met een gelijkmoedige blik. Gelijkmoedigheid zorgt er voor dat we gemakkelijker kunnen omgaan met de wisselvalligheden in het leven. Het wordt beschouwd als een medicijn tegen extreme passie en extreme haat; daarnaast brengt zij innerlijk evenwicht bij gevoelens van overmatige betrokkenheid, trots en arrogantie. Naarmate de alomvattende eenheid helderder en intenser wordt, komt de vormloosheid van de ultieme werkelijkheid, het Absolute, steeds dichterbij.
Gelijkmoedigheid is anders gezegd een houding t.o.v. dat wat er gebeurd in en om je heen, die zich kenmerkt door:
- Het vermogen om wat je toekomt te accepteren als verrijkende levensles
- Het vermogen het leven te ervaren zonder je mee te laten sleuren
- Het vermogen de wensen en eisen van het ego te laten voor wat die zijn
- Het vermogen je niet te binden aan het aardse (loslaten en onthechten)
- Het vermogen de gelijkwaardigheid te zien in alle mensen
Gelijkmoedigheid is een kenmerk van universele liefde. Het geeft ons de mogelijkheid op een verstandige, niet zelfzuchtige manier om te gaan met onszelf en met anderen. Zonder gelijkmoedigheid kom je in een wereld van dualiteit, die bestaat uit omarmen dan wel afwijzen. Gelijkmoedigheid ziet altijd een alomvattende eenheid en weet hoe wezenlijk die eenheid met vrijheid verbonden is.
Gelijkmoedigheid rijst op uit innerlijke eenheid en vrede, waar verschillen wegvallen omdat ze oplossen in één groot innerlijk weten. In die innerlijke eenheid is er geen verschil meer tussen onszelf en een ander zodat schijnbare verschillen weg vallen in een alomvattend begrip. Deze gelijkmoedigheid stelt ons in staat om tot een veel grotere visie te komen die ons bevrijdt uit onze mentale gevangenis. Wanneer verschillen wegvallen rijst het besef op dat ons eigen geluk, onze eigen blijdschap tevens de blijdschap is van alle wezens om ons heen. Er bestaat een grote drang om daarin te delen. Dat besef is tegelijkertijd alomvattend en maakt dat wijsheid over ons afdaalt.
Het is dan ook goed om jezelf zo af een toe eens te spiegelen en er achter te komen dat je het toch altijd nog beter kunt doen.
Good vibes!
Corné van Nijhuis
Dhr Corné van Nijhuis is de Bijdragende Redacteur van deze sectie.
Dit deel is het filosofische deel. Het thema zelf is moeilijk. We vragen u om deel te nemen en uw mening te geven in het commentaargedeelte.