Consciousness
Kees Boukema
“What is consciousness?” Philosophers, biologists and psychologists have busied themselves with this question, without being able to give a definitive answer. Thus we do not know what consciousness is, but we do know better and better how consciousness works, because it is present and active in each of us. According to the English philosopher John Locke (1632-1704), Consciousness is ‘observation of what is going on in your mind, such as thoughts, feelings, etc. and experiencing them’. The American psychologist William James (1842-1910) described this as ‘a stream of consciousness”. Our consciousness is active not only when we are awake, but also when we are dreaming or in deep sleep. Just as our guts digest food without us realizing it, our consciousness is at work without us even realizing it. Small and big problems are solved without us having to do anything. We only notice something of such an unnoticed activity when we see the result. It is then said that the solution came from our ‘unconscious’.
For example, as a term or a name that you “couldn’t think of” so quickly, a moment later – when you don’t think about it anymore – you “remember.” Or when a difficult dilemma is solved by an unexpected ‘hint’. And the advice to first ‘get a night’s sleep’ about a serious decision, sometimes turns out to be good advice. British philosopher Bertrand Russell wrote of the Principia Mathematica on which he worked with his colleague Whitehead in the years 1910-1913: “Every evening the discussion ended with some difficulty, but every morning I found that the problem of the last day was resolved while I was sleeping.” (Autobiography, 2010, p. 136). Many an artist considers this ‘autonomous consciousness’ as an important source of her/his creativity.
Sometimes it seems as if there is a kind of osmosis between our individual consciousness and the consciousness of others. Especially when we’re talking to people who ‘suffice with half a word’. It has happened to almost everyone that when you think of a friend you haven’t heard from in ages, that very moment the phone rings. And, yes, there’s that friend, on the other end of the line. Experiments conducted by the biologist Rupert Sheldrake with ‘telephone telepathy’ showed that this need not be purely coincidental (Jacob Jolij, What is consciousness actually?, Amsterdam, 2020, p. 208 ff.).
Perhaps not everyone is equally receptive to this. The English preacher and poet John Donne [1572 – 1631] had, according to his ‘Meditation XVII’, a sensitive antenna:
“No man is an island entirely of itself; every man is a piece of the continent, a part of the main.
If a clod be washed away by the sea, Europe is the less; as well as if a promontory were,
as well as if a manor of thy friend’s or of thine own were.
Any man’s death diminishes me, because I am involved in mankind.
and therefore never send to know for whom the bell tolls; it tolls for tea.”
John Donne wrote these lines in 1624 when he was seriously ill and heard death bells ring: “If a man is buried, it is about me,” he wrote. “All mankind has one and the same creator. [……] The bells are ringing for everyone, but especially for me, now that I’m so close to the exit.’
“Even if Donne had written nothing else, this brief poem would have listed him into the premier league of English writers,” wrote one admirer with a sense of exaggeration. In 1940 Ernest Hemingway used five words from the final line as the title of his novel about the Spanish Civil War, which was made into a film in 1962. And in 1955 the Trappist monk Thomas Merton titled the first five words of Donne’s meditation: “Essays for those who are struggling to live the richest, fullest and noblest life.”
Perhaps ‘being conscious’ could also be a verb.
Bewustzijn
Kees Boukema
“Wat is bewustzijn?” Filosofen, biologen en psychologen hebben zich met deze vraag bezig gehouden, zonder het definitieve antwoord te kunnen geven. We weten dus niet wat bewustzijn is, maar we weten wel steeds beter hoe het bewustzijn werkt, want het is in ieder van ons aanwezig én werkzaam. Volgens de Engelse filosoof John Locke (1632-1704) is bewustzijn ‘waarneming van wat er omgaat in je geest, zoals gedachten, gevoelens etc. en het ervaren ervan’. De Amerikaanse psycholoog William James (1842-1910) omschreef bewustzijn als ‘a stream of consciousness”. Niet alleen als we wakker zijn, maar ook als we dromen of in diepe slaap zijn is ons bewustzijn bezig. Net zoals onze ingewanden voedsel verteren zonder dat we er iets van merken, is ook ons bewustzijn aan het werk zonder dat we daar erg in hebben. Kleine en grote problemen worden opgelost zonder dat we daar iets voor hoeven te doen. Van zo’n onopgemerkte werkzaamheid merken we pas iets als we het resultaat te zien krijgen. Men zegt dan dat de oplossing uit ons ‘onbewuste’ kwam.
Bijvoorbeeld, als een term of een naam, waar je zo gauw ‘niet op kon komen’, even later – als je er niet meer aan denkt – je ‘te binnen schiet’. Of wanneer een lastig dilemma door een onverwachte ‘ingeving’ wordt opgelost. En het advies om over een zwaarwegende beslissing eerst nog maar eens ‘een nachtje te slapen’, blijkt soms een goed advies. De Britse filosoof Bertrand Russell schreef over de “Principia Mathematica”, waaraan hij in de jaren 1910-1913 samen met zijn collega Whitehead werkte: “Iedere avond eindigde de discussie met een of andere moeilijkheid, maar iedere ochtend ontdekte ik dat het probleem van de vorige dag was opgelost terwijl ik sliep.” (Autobiography, 2010, p. 136). Menig kunstenaar beschouwt dit ‘autonome bewustzijn’ als een belangrijke bron van haar/zijn creativiteit.
Soms lijkt het alsof er een soort osmose is tussen ons individuele bewustzijn en het bewustzijn van anderen. Met name als we met mensen in gesprek zijn, die ‘aan een half woord genoeg hebben’. Vrijwel iedereen is het wel eens overkomen, dat als je denkt aan een vriend waarvan je al tijden niets hebt gehoord, op datzelfde moment de telefoon overgaat. En, jawel: daar is die vriend, aan de andere kant van de lijn. Uit experimenten die de bioloog Rupert Sheldrake uitvoerde met ‘telefoon-telepathie’ bleek, dat dit niet op louter toeval hoeft te berusten (Jacob Jolij, Wat is bewustzijn nou eigenlijk?, Amsterdam, 2020, p. 208 e.v.).
Misschien is niet ieder mens hier even ontvankelijk voor. De Engelse predikant en dichter John Donne [1572 – 1631] had, blijkens zijn ‘Meditation XVII’, een gevoelige antenne:
“No man is an island entire of itself; everyman is a piece of the continent, a part of the main.
If a clod be washed away by the sea, Europe is the less; as well as if a promontory were,
as well as if a manor of thy friend’s or of thine own were.
Any man’s death diminishes me, because I am involved in mankind.
and therefore never send to know for whom the bell tolls; it tolls for thee.”
John Donne schreef deze regels in 1624 toen hij ernstig ziek was en doodsklokken hoorde luiden: ‘Als een mens wordt begraven, gaat het om mij’, schreef hij. ‘De hele mensheid heeft één en dezelfde schepper. [……] De klokken luiden voor iedereen, maar vooral voor mij, nu ik zo dicht bij de uitgang ben.’
“Even if Donne had written nothing else, this brief poem would have listed him into the premier leage of English writers”, schreef een bewonderaar met gevoel voor overdrijving. In 1940 gebruikte Ernest Hemingway vijf woorden uit de slotregel als titel van zijn – in 1962 verfilmde – roman over de Spaanse burgeroorlog. En in 1955 gaf de Trappister monnik Thomas Merton de eerste vijf woorden van Donne’s meditatie als titel aan zijn:’Essays for those who are struggling to live the richest, fullest and noblest life.’
Misschien kan ‘bewust-zijn’ ook een werkwoord zijn.
ABOUT THE AUTHOR
Kees Boukema has been a student of Vedanta and other philosophical systems for decades. He has contributed variously to the field of higher thinking. He has written numerous articles on philosophical subjects, reviewed books, and has translated important articles and books. Mr Kees Boukema’s most recent work is the translation into Dutch of the book The Practice of Meditation.
Kees Boukema is sinds decennia student van Vedanta en andere filosofische systemen. Hij heeft divers bijgedragen aan het veld van hoger denken. Hij heeft belangrijke artikelen en boeken geschreven en vertaald. Het nieuwste boek van Dhr Kees Boukema is, De Beoefening van Meditatie.