Overdenkingen

Wat is Bewustzijn?

Wat is bewustzijn? De (westerse) wetenschap lijkt zich geen raad te weten met deze vraag en slaagt er niet in een eenduidig antwoord te formuleren. Vanuit de Oosterse inzichten worden hierover echter verschillende concrete perspectieven geboden. Tegelijk vragen die nog steeds een zekere interpretatie, omdat we toch proberen het ‘vormloze’ in woorden te vatten. Daarbij komt tegelijk dat verschillende woorden in verschillende contexten verschillende betekenis krijgen. Omdat echter het bewustzijn zo’n wezenlijk en centraal verschijnsel is in ons bestaan, heeft het al lange tijd mijn aandacht en probeer ik al lange tijd mijn interpretatie daarvan te bepalen. Ik wil hier die interpretatie graag delen en hoop ik dat lezers hun reflecties daar op willen geven. 

Een eerste benadering

Een gewaarwording krijgt vorm door de permanente gedachtenstroom (mind), die ontstaat bij het verschijnen van objecten in het bewustzijn (consciousness). Vóór de verschijning van objecten is er namelijk het zuivere ‘bewustzijn’ (de Geest). Dit is de ‘vormloze achtergrond’ waarin alle veranderingen worden waargenomen. Het ‘metafysische scherm’ waarop alles zich afspeelt. Maar zodra het bewustzijn in aanraking komt met objecten, wordt het gewaarwording (awareness) en wordt de ‘projectie’ zichtbaar. Dus bewustzijn zonder objecten is de a priori staat, voorafgaand dus aan de gewaarwording. Bewustzijn is de oergrond die gewaarwording in zich draagt. Bewustzijn is altijd in een staat van niet-weten. Het openbaart slechts. Zonder objecten aan te raken rust bewustzijn in het eigen zijn: het ‘is’ alleen maar. Het is ‘aanwezigheid’ of ’bestaan’. Je kunt het niet identificeren als zijn of als niet-zijn, als echt of als onecht, want het onttrekt zich aan alle beschrijvingen. Het is zonder deze hoedanigheden en dat is haar schoonheid. Bewustzijn is een eeuwig schitterende hoedanigheid van de uiteindelijke en ware essentie van ons wezen. Het is moeiteloos altijd aanwezig, maar kan niet worden gekend ….. omdat je het bent.

Het is dus niet ons denkvermogen

Naast het bewustzijn en de gewaarwording bestaat het denkvermogen of het verstand of intellect (mind). Het denkvermogen is wat helder onderscheid maakt. Datgene wat de hoedanigheden van objecten kan onderscheiden. We gebruiken het denkvermogen om dingen te bevatten. Het denkvermogen is iets objectiever dan gewaarwording en bewustzijn, want dit behelst duidelijk het vermogen om ‘te onderscheiden’ en ‘te begrijpen’. Dit is in mijn benadering een fysiologisch proces, waarbij de hersenen (brain) zich hebben verbonden met het bewustzijn. 

Het is dus ook niet ons zelfbewustzijn

Het besef “ik ben”, ofwel ons zelfbewustzijn, is vervolgens de brug tussen het persoonlijke van een eigen identiteit (ego) en het onpersoonlijke van bewustzijn. Dit besef is de kennende aanwezigheid die elke ervaring op het moment dat die plaatsvindt zijn reële karakter geeft. Het ego is in dat perspectief de door ons denkvermogen (intellect) ’gecreëerde’ persoonlijke identificatie. Daarbij wordt onze persoonlijkheid bepaald door enerzijds de wijze waarop ons denkvermogen onze ervaringen interpreteert. Dit is afhankelijk van onze kennis of onwetendheid in combinatie met de uitwerking drie universele energieën (de 3 gunas: rajas, tapas en sattva) die op ons bewustzijn inwerken. Anderzijds wordt onze persoonlijkheid bepaald door de in ons causale lichaam (causal body) opgeslagen indrukken (samskaras en vasanas), ons karma en onze aangeboren aard (svadharma). 

Hoe het zich manifesteert

Omdat het zuivere bewustzijn niet écht te duiden is, kunnen we slechts duiden hoe het zich manifesteert. Het bewustzijn is de ‘grond’ waarin gewaarwording verankerd ligt en ‘vorm’ krijgt. Waarbij de gewaarwording gevormd wordt door een spontane gedachtestroom, die door het denkvermogen wordt gemanipuleerd (overeenkomstig de uitwerking van de gunas, vasanas en karma), gericht op het versterken van het ego. Het beheersen van de gewaarwordingen is daarmee een weg naar het bewustzijn. 

Ik hoop met deze uiteenzetting een heldere interpretatie te hebben gegeven van wat ik beschouw als bewustzijn en hoe zich dit verhoudt tot de daarmee verbonden verschijnselen. Ik ben benieuwd naar jullie reflecties hier op.

Good vibes! 

Corné

Dhr Corné van Nijhuis is de Bijdragende Redacteur van deze sectie.

Dit deel is het filosofische deel. Het thema zelf is moeilijk. We vragen u om deel te nemen en uw mening te geven in het commentaargedeelte.